Zuckerberg bước vào phiên điều trần sống còn: Meta có thể bị chia tách, địa chấn trong ngành mạng xã hội toàn cầu?

Ngày 14/4, Mark Zuckerberg – CEO Meta (công ty mẹ của Facebook, Instagram, WhatsApp) – đã chính thức bước vào phiên điều trần kéo dài 2 ngày trước Ủy ban Thương mại Liên bang Mỹ (FTC). Đây được xem là một trong những phiên điều trần quan trọng và sống còn nhất với đế chế công nghệ trị giá 1.350 tỷ USD.

Vì sao đây là vụ kiện "chấn động"?

FTC cáo buộc Meta đã lợi dụng sức mạnh tài chính để thâu tóm Instagram (2012) và WhatsApp (2014) – hai đối thủ tiềm năng trong lĩnh vực mạng xã hội và nhắn tin, nhằm ngăn chặn cạnh tranh ngay từ trong trứng nước. Hành động này, theo chính phủ Mỹ, đã tạo nên một thế độc quyền, khiến người dùng không còn lựa chọn thay thế thực sự nào.

Nếu FTC thắng kiện, Meta có thể buộc phải chia tách các nền tảng, tức Instagram và WhatsApp sẽ hoạt động như các công ty độc lập. Điều này đồng nghĩa với việc đập vỡ mô hình kinh doanh hợp nhất mà Meta đang vận hành – nơi người dùng (hơn 3,3 tỷ mỗi ngày) được gom lại để tối ưu hiệu quả quảng cáo số – nguồn mang lại hơn 160 tỷ USD doanh thu hàng năm cho tập đoàn.

Zuckerberg phản bác: “Meta không độc quyền”

Phía Meta lập luận rằng thị trường mạng xã hội vẫn cạnh tranh khốc liệt, với sự trỗi dậy của TikTok, YouTube Shorts, Snapchat… Các thương vụ mua lại này từng được cơ quan quản lý phê duyệt hợp pháp nhiều năm trước. Ngoài ra, luật sư Meta cho rằng FTC không thể áp chuẩn mới để xét lại các giao dịch cũ.

Tuy nhiên, FTC đưa ra một số bằng chứng bất lợi, bao gồm email nội bộ từ chính Zuckerberg năm 2011, bày tỏ lo ngại về tốc độ phát triển của Instagram và xem đây là mối đe dọa thực sự với Facebook. Zuckerberg từng viết:

"Instagram đang trở thành đối thủ đáng gờm trên di động – mảng ảnh số di động là tương lai. Trong khi đó, dự án Facebook Camera của chúng ta lại chậm tiến độ."

Địa chính trị mạng xã hội đang dịch chuyển

Một phần lớn của phiên điều trần xoay quanh việc xác định "thị trường cốt lõi" mà Meta đang thống trị. FTC cho rằng Meta không chỉ kiểm soát mạng xã hội mà còn đang giữ thế độc quyền trong mảng nhắn tin kỹ thuật số – nhờ tích hợp Facebook Messenger, Instagram Direct và WhatsApp.

Zuckerberg bảo vệ chiến lược này, cho rằng các nền tảng nhắn tin là phần "bổ trợ cộng sinh" – giúp người dùng chia sẻ nội dung với bạn bè và duy trì mức độ tương tác cao. Nhưng khi bị hỏi liệu Meta đang "gắn chặt" người dùng bằng hệ sinh thái không thể tách rời, Zuckerberg thừa nhận:

"Chúng tôi đã chuyển từ nền tảng kết nối bạn bè sang hiển thị nội dung từ các nhóm và bên thứ ba. Sự gắn kết giữa bạn bè đang giảm, nhưng vẫn là yếu tố quan trọng."

Đáng chú ý, Zuckerberg cũng xác nhận từng lo ngại Facebook đang dần mất đi sức hút văn hóa, đặc biệt là với giới trẻ – điều được đề cập trong một chuỗi email nội bộ năm 2022, khi TikTok đang bùng nổ và Instagram trở thành "lá chắn" còn lại của Meta.

Góc nhìn nhà đầu tư: Tác động nếu Meta bị chia tách

Nếu tòa án đồng ý với đề xuất của FTC, hậu quả sẽ rất sâu rộng:

• Meta mất đi lợi thế hợp nhất dữ liệu người dùng giữa các nền tảng → giảm mạnh hiệu quả quảng cáo.

• Nhà đầu tư sẽ phải định giá lại từng phần riêng biệt (Facebook – Instagram – WhatsApp), phá vỡ cấu trúc tăng trưởng hiện tại.

• Tiền lệ này có thể mở ra làn sóng kiện tụng tương tự với các Big Tech khác như Google (Alphabet), Amazon, Apple – trong bối cảnh chính phủ Mỹ đang siết chặt quản lý nền kinh tế số.

Kết luận

Cuộc chiến pháp lý giữa FTC và Meta không chỉ là một vụ kiện chống độc quyền – mà là cuộc thử sức đầu tiên trong chiến dịch kiểm soát quyền lực của các tập đoàn công nghệ toàn cầu.

Nếu Zuckerberg thất bại, không chỉ Meta bị ảnh hưởng – toàn bộ trật tự của ngành công nghiệp mạng xã hội, quảng cáo số, và chiến lược đầu tư công nghệ cũng sẽ phải viết lại từ đầu.

Nguồn: Cafef